Sukcesja – wyzwanie dla małych i średnich firm

Polscy przedsiębiorcy przez trzy dekady zbudowali poważne i rentowne firmy. Nadchodzi jednak taki moment, kiedy zaczynają myśleć, jak odejść na emeryturę, jak spieniężyć swój majątek lub komu i jak przekazać firmę. Ta kwestia staje się coraz ważniejsza dla biznesu. Dylematy właścicieli związane z sukcesją prędzej czy później dotkną każdej firmy rodzinnej.

Sukcesja w polskim biznesie jest problemem relatywnie nowym i o tyle trudnym, że dzisiejsi 30-40-latkowie są w zasadzie pierwszym pokoleniem, które ma jakiś majątek rodzinny do przejęcia lub odziedziczenia.

Proces sukcesji nie jest łatwy ani szybki. Warto więc zaplanować go tak, aby przyniósł jak największe korzyści zarówno dla obecnego właściciela firmy, jak również dla jego przyszłych pokoleń.

W jaki sposób dokonać sukcesji?

Niezależnie od wybranego scenariusza sukcesji, proces taki wymaga gruntownego przygotowania ze strony właściciela oraz firmy. Poniżej opisujemy kilka możliwych scenariuszy sukcesji dla Twojej firmy.

Sprzedaż do inwestora strategicznego / branżowego

Jeśli chcesz zmaksymalizować wycenę swojej firmy oraz wartość otrzymanych środków, to powinieneś sprzedać firmę do inwestora strategicznego lub inaczej branżowego. To on zapłaci za twoją firmę najwięcej, ponieważ zna swoją branżę oraz będzie miał potencjalne synergie, wynikające z przejęcia konkurencji. Zazwyczaj inwestor branżowy kupuje 100% firmy i płaci za całość w momencie nabycia i rozliczenia transakcji. Jeśli więc chcesz zmaksymalizować środki tu i teraz, to transakcja sprzedaży do takiego inwestora jest jednym z najlepszych rozwiązań. 

Sprzedaż do inwestora strategicznego ma jeszcze przynajmniej dwa dodatkowe plusy: 1) zazwyczaj po takiej transakcji jesteś „uwolniony” od swojej firmy od razu; 2) otrzymujesz zapłatę w postaci środków pieniężnych na konto. 

Sprzedaż do inwestora finansowego / funduszu

Sprzedaż do inwestora finansowego, to zazwyczaj sprzedaż za cenę rynkową, ale części udziałów w firmie. Inwestorem takim jest typowo fundusz private equity, który kupuje część Twojej firmy, aby ją jak najdrożej sprzedać w przyszłości. W wyniku takiej transakcji dostajesz środki pieniężne za sprzedaż zazwyczaj pakietu większościowego (np. 60%), ale musisz dalej pracować z funduszem i rozwijać firmę przez kolejne lata, do momentu sprzedaży udziałów firmy przez fundusz. Wtedy zazwyczaj dochodzi do sprzedaży 100% i możesz odsprzedać swoje 40% drożej niż w momencie sprzedaży pierwszych 60%.

Zalety takiej transakcji to przede wszystkim 1) sprzedaż znaczącego pakietu firmy za rynkową cenę oraz możliwość dalszej pracy i partycypacji we wzroście firmy we współpracy z funduszem. Wadą może być to, że dalej musisz pracować oraz że cele funduszu nie musza być zbieżne z Twoimi.

Wykup menadżerski firmy (Management Buy-Out, MBO)

Jeśli Twoja firma ma zespół menadżerski, który jest zainteresowany i mógłby kupić firmę, to warto taki scenariusz rozważyć. Zazwyczaj przy wykupie menadżerskim trzeba założyć, że aby spłacić obecnego właściciela, firma oraz zespół menadżerski będą musiały się zadłużyć. Taka forma wykupu jest jednak na tyle elastyczne, że odpowiednio dobrana struktura transakcji daje elastyczność, która może zapewnić odpowiednią kwotę pieniędzy w pierwszym kroku (umożliwiającą przejście właściciela na emeryturę) oraz ustalenie ewentualnego zaangażowania właściciela i spłaty całości udziałów w przyszłości. Transakcja taka może być rozliczona jednorazowo (np. przy wsparciu zespołu menadżerskiego przez fundusz MBO) lub obliczona na rozliczenie inwestycji w czasie nawet kilku lat. 

Zaletą takiej formy sukcesji jest fakt, że zespół menadżerski zazwyczaj bardzo dobrze zna kupowaną firmę i wie, na co może sobie pozwolić. Wadą może być to, że rozliczenie transakcji będzie rozłożone w czasie i być może będzie wymagać od Ciebie dalszego zaangażowania w sprawy firmowe.

Sprzedaż lub przekazanie firmy rodzinie

Sprzedaż lub przekazanie firmy członkom rodziny jest pierwszym wyborem dla wielu właścicieli firm, a jeśli jeden lub więcej krewnych już pracuje w firmie i jest zainteresowany jej przejęciem, transakcja może być zorganizowana z korzyścią dla wszystkich. Proces może rozpocząć się od niezależnej wyceny firmy, która może zostać wykorzystana do zorganizowania finansowania sprzedaży lub ustalenia innej struktury rozliczenia transakcji. Po ustaleniu swoich bieżących potrzeb dochodowych, możesz umówić się na otrzymanie płatności ryczałtowej, bezpośrednio sfinansować sprzedaż lub pobierać wynagrodzenie. Możesz także zdecydować się na zachowanie udziału własnościowego i współpracować z nowymi właścicielami w określonej roli np. członka rady nadzorczej.

Sukcesja poprzez giełdowe IPO (Initial Public Offering)

Debiut giełdowy (IPO) może być atrakcyjną strategią wyjścia z inwestycji ze względu na możliwość znacznej wypłaty dla właścicieli, ale dla wielu małych i średnich firm IPO może być najmniej prawdopodobną opcją. Proces przygotowania do IPO jest dosyć skomplikowany i czasochłonny – przygotowanie prospektu emisyjnego i zgody formalne wymagają zatrudnienia specjalistycznych doradców i zaangażowania dedykowanego zespołu w ramach Twojej firmy. Co więcej, apetyt na IPO ma tendencję do wahania się wraz z ruchami na giełdzie. W 2022 r. na całym świecie miało miejsce zaledwie o połowę mniej IPO, a w Polsce rynek giełdowy stał się w ostatnich latach dużo mniej popularny.

Zaleta takiego rozwiązania jest relatywnie wysoka wycena rynkowa oraz uzyskanie płynności akcji Twojej firmy po IPO. Wadą jest fakt, że nie możesz sprzedać w IPO całości firmy i musisz kontynuować pracę w firmie po IPO. Oczywiście możesz zaplanować przesunięcie się do rady nadzorczej spółki i przygotować wszystkie kroki do przekazania firmy profesjonalnemu zarządowi.

Dlaczego sukcesję warto zaplanować z wyprzedzeniem?

Sukcesja jest procesem trudnym, szczególnie w pierwszym pokoleniu. W grę wchodzi emocjonalny stosunek do zbudowanej firmy, brak doświadczenia w sprzedaży lub przekazaniu biznesu, niska świadomość wyceny i czasu niezbędnego do sprzedaży firmy lub przekazania jej kolejnym pokoleniom.

Warto wziąć pod uwagę niespodziewane czynniki, które mogą zaburzyć proces sukcesji – utrata zdrowia, wypadek, rozwód czy śmierć właściciela, to zdarzenia losowe o których zazwyczaj nie chcemy myśleć. Tego typu scenariusze są trudne do przewidzenia czy zaplanowania. Warto jednak z wyprzedzeniem przygotować pewne procesy, które nawet w scenariuszach krytycznych nie przekreślają skutecznej i wartościowej sukcesji firmy.

Podsumowanie

Zaplanuj preferowany scenariusz sukcesji firmy z wyprzedzeniem, Zastanów się czy chcesz i możesz sprzedać firmę, czy też chcesz ją pozostawić w rodzinie. Wybierz scenariusz sukcesyjny i przygotuj się do niego. Skorzystaj z pomocy profesjonalnych doradców w zakresie struktury transakcji, wyceny firmy oraz wybranego scenariusza sukcesji. Uwzględnij scenariusze krytyczne, aby zapewnić skuteczną i wartościową sukcesję firmy.

O nas

PlatformaInwestora.pl to serwis internetowy kojarzący użytkowników mających ciekawe oferty biznesowe i kapitałowe z inwestorami szukającymi sposobów ulokowania środków finansowych. Nasz serwis pomaga w zdobyciu kapitału, w znalezieniu wspólnika, finansowaniu start up’ów, sprzedaży udziałów, całych przedsiębiorstw oraz przedstawia ciekawe formy inwestowania. Portal dociera do szerokiego grona inwestorów zarówno polskich jak i zagranicznych, a ilość ofert branżowych stawia go w czołówce serwisów inwestycji kapitałowych. Nasi pracownicy aktywnie pomagają w redagowaniu ogłoszeń inwestycyjnych, ponieważ misją serwisu PlatformaInwestora.pl jest realizacja celów biznesowych naszych Klientów oraz pomoc w zawarciu jak największej transakcji biznesowych za naszym pośrednictwem.

autor: Bartłomiej Dmitruk